Gratis maandverband, een doekje tegen het bloeden?

De laatste tijd is er veel te doen rond menstruatiearmoede. Uit een onderzoek bleek eind vorig jaar dat 12% van de meisjes tussen 12 en 25 jaar soms niet genoeg geld hebben om menstruatieproducten te kopen. Het zette de politiek ertoe aan om proefprojecten op te starten om gratis maandverband en tampons uit de delen aan wie dat nodig heeft. Op zich een nobel idee, alleen is dit een spijtige zaak dat hier enkel gegrepen wordt naar wegwerpproducten, terwijl er ook heel wat wasbare alternatieven bestaan. Telkens opnieuw wegwerpmateriaal weggeven is niet alleen slecht voor het milieu, het is ook onnodig duur.

Dat meisjes in de derde wereld vaak niet naar school kunnen omdat ze niet over menstruatieproducten beschikken, was al een bekend probleem. Pas recent blijkt dat dezelfde situatie zich ook dichter bij huis voordoet. Het onderzoek dat Caritas vorig jaar organiseerde, toont wellicht slechts het tipje van de ijsberg. Meisjes die in diepe armoede leven, werden in de enquête niet bevraagd.

Sinds in Schotland beslist is om gratis menstruatieproducten weg te geven, is ook in Vlaanderen de politiek op de kar gesprongen. In diverse gemeenteraden werd (meestal vanuit scoringsdrang van de oppositie) gevraagd om actie te ondernemen, en onder meer Gent start een proefproject. In Oost-Vlaanderen loopt zelfs een politiek geïnspireerde inzamelactie van menstruatiemateriaal naar aanleiding van Internationale Vrouwendag op 8 maart.

Waarom wegwerp?

Op zich een goede zaak, maar tegelijk ook een gigantische gemiste kans: alle vragen en plannen richten zich weer op wegwerpmateriaal in de vorm van tampons en wegwerp maandverband. En dat terwijl er ook meer duurzame alternatieven bestaan, bijvoorbeeld menstruatiecups als alternatief voor tampons en wasbaar maandverband in de plaats van wegwerp maandverband.

In tegenstelling tot de wegwerpvarianten zijn wasbaar maandverband en menstruatiecups niet alleen stukken goedkoper, ze zijn ook beter voor het milieu. Goedkoper, omdat een menstruatiecup makkelijk tien jaar meegaat en tussen 20 en 40 euro kost. Op diezelfde periode heeft een menstruerende vrouw al ruim 400 euro uitgegeven aan tampons en wegwerpmaandverband. Bovendien veroorzaken deze wegwerpproducten veel afval, en verbruiken ze veel grondstoffen (bomen voor het absorberend materiaal en de verpakking, petroleumderivaten voor extra absorptie en verpakking, water voor het productieproces). Vergelijk dat maar met de wasbare varianten die uit natuurlijke materialen gemaakt worden (bamboe, katoen) en geen afval veroorzaken.

Dat het de Vlaamse regering volledig ontbreekt aan een afvalbeleid, weten we al langer. Vlaanderen geeft liever geld uit aan subsidies voor bedrijven die wegwerp recycleren dan aan de bewustwording over wasbare alternatieven. Zo heeft milieuminister Zuhal Demir wel al luid verkondigd dat ze 30 miljoen euro uittrekt voor het recycleren van wegwerpluiers, maar is het nog steeds wachten op nieuws rond campagnes om wasbare luiers te promoten. Wasbare luiers die net als wasbare menstruatieproducten, veel duurzamer en goedkoper zijn dan de wegwerpvarianten.

Geen taboe op wasbaar

Wellicht gaat de politiek er van uit de bevolking niet klaar is voor menstruatiecups en wasbaar maandverband. Dat in Gent en Leuven bijna 10% van de kinderen in wasbare luiers opgevoed wordt, bewijst dat er wel degelijk veel mensen openstaan voor wasbaar. Het taboe op menstrueren is stilaan aan het verdwijnen, en gelukkig maar. Anderzijds blijkt er bij de politiek wel een taboe te zijn op wasbare menstruatieproducten. Willen we iets doen aan de bergen afval die we collectief veroorzaken, dan moeten wasbare alternatieven gepromoot worden. Al te makkelijk wordt wasbaar afgedaan als iets uit het verleden. Zo zei viroloog Marc Van Ranst onlangs nog dat stoffen zakdoeken in Bokrijk thuishoren.

In onze dagelijkse praktijk merken we dat producten als de menstruatiecup populair aan het worden zijn. Niet alleen om milieuredenen, maar ook omdat veel vrouwen allergisch reageren op de kunststoffen die verwerkt zitten in tampons of wegwerp maandverband. Ook jonge meisjes vragen om advies rond menstruatiecups. En hoe meer meisjes de cup gebruiken, hoe normaler het gebruik daarvan wordt. De menstruatiecup is zeker niet langer onbekend of onbemind.

Subsidie voor toekomstig afval

De Corona-crisis heeft veel mensen meer bewust gemaakt dat het de verkeerde kant opgaat met het milieu. Een bewustwording die de politiek duidelijk ontgaan is. We kunnen alleen maar betreuren dat onze politici zich zo voor de kar laat spannen van de comfort-industrie die nu met overheidsgeld toekomstig afval kan produceren.

Vermoedelijk gaat het hier enkel om steekvlampolitiek. Het onderwerp menstruatiearmoede was in het nieuws, dus wordt moet snel iets bedacht worden. Op een echte visie rond armoede, afval en duurzaamheid blijft het helaas wachten.

Op die manier zijn de plannen en projecten rond menstruatiearmoede slechts een voorlopig doekje tegen het bloeden.